Conflicten in samenwerking: tips om ermee te experimenteren

Organisatiepsycholoog en hoogleraar Sociale en Organisatiepsychologie aan Universiteit Leiden Carsten de Dreu doet al ruim twintig jaar onderzoek naar conflicten tussen en binnen groepen. Een van zijn conclusies is dat mensen veelal goed samenwerken, maar dat samenwerking regelmatig leidt tot roddels, frustraties en agressie (De Dreu, 2016).

Dat voelt misschien als iets tegenstrijdigs omdat samenwerken over het algemeen een positieve connotatie heeft: immers alleen ben je wellicht sneller, maar samen kom je verder.

Conflicten kunnen de teamspirit, het vertrouwen in jezelf en de ander en daarmee de samenwerking danig op de proef stellen. Daartegenover staat dat conflicten ook ten goede kunnen komen aan de samenwerking, omdat controverse nieuwsgierigheid en gesprekken oproept wat een grote bijdrage levert aan verandering en ruimte biedt tot openheid en eerlijkheid.

Je zou dus kunnen stellen dat waar mensen zijn, er conflicten zijn die je moet omarmen.

Maar dat is niet per definitie de reactie die een conflict oproept. De oorsprong van jouw beeld over conflicten ligt in het gezin waarin je bent opgegroeid. Deze context, jouw gezin en je familie, heeft je gevormd en zonder dat je je er bewust van bent, heeft die oorsprong invloed op de manier waarop je vandaag de dag handelt en reageert op situaties.

Misschien heb jij wel meegekregen dat conflicten ‘eng’ zijn (terwijl ze een grote bijdrage kunnen leveren aan veranderingen en eerlijkheid) of dat het vermijden van conflicten rust geeft (terwijl dit juist fysieke en psychische klachten kan opleveren). Het keren en doorbreken van deze gedachten en patronen is dan ook makkelijker gezegd dan gedaan.

Om de winst van conflicten te kunnen inzien, zijn de volgende ingrediënten noodzakelijk: een open houding, het vermogen tot zelfreflectie en nieuwsgierigheid. Als dat je basishouding is, kun je met een onderzoekende blik naar het conflict kijken, word je je bewust van je eigen manier van handelen en reageren en kun je nadenken over manieren van beïnvloeden.

Jouw primaire, onbewust en automatische reactie op conflicten komt voort uit de oertijd. Als de oermens duizenden jaren geleden, bedreigd werd door een beer of een vijandige stam, dan hielpen de stressreacties fight, flight en freeze levens te redden. De oerinstincten vechten, vluchten en bevriezen kunnen je nog steeds beschermen, maar soms ook in de weg zitten.

Jouw persoonlijke geschiedenis en ervaring bepalen je strategie: aanpassen, samenwerken, compromissen sluiten, vermijden, of het inzetten van macht. Bewustzijn over je eigen stijl en het kunnen herkennen van de stijl van de anderen vergroot je stijlflexibiliteit in gedrag en daarmee de kans op het oplossen van conflicten.

Je zult ervaren dat je door stijlflexibel te zijn een bijdrage kunt leveren aan veranderingen. Dat gaat niet van het ene op andere moment, maar door ermee te experimenteren word je bewust van patronen en ben je in staat deze te doorbreken. Klaar voor een experiment? Just try this:

Ga het conflict aan

Conflicten vermijden is geen oplossing – deze manier van handelen kan juist voor fysieke klachten als verhoogde bloeddruk, verhoogde hartslag, spierspanningen en voor psychische klachten zorgen zoals

slapeloosheid, piekeren, prikkelbaarheid en/of spanningsklachten.

Neem tijd voor analyse

Maak onderscheid in de verschillende conflictniveaus – ‘voor een interpersoonsconflict zijn twee personen nodig’. Dit helpt bewust worden dat er vaak meer innerlijke strijd is (intrapersoonsconflict) dan dat er werkelijk een extern conflict is.

Stem je stijl af op de situatie en het doel

Er is geen goed en er is geen fout – alle conflictstijlen hebben een functie en zijn in verschillende situaties heel effectief en efficiënt. Durf dus je eigen kleurenpalet aan stijlen uit te breiden zodat je de keuzemogelijkheid vergroot. Kies bewust voor een stijl die past bij de situatie en het doel dat bereikt moet worden. Je kunt doordrukken, vermijden, samenwerken, toegeven of een compromis sluiten. Elke stijl is effectief in bepaalde situaties

Speel het niet op de man

Blijf tijdens een conflict goed naar elkaar luisteren en blijf oog houden voor elkaars belangen. Waak ervoor dat emoties niet de overhand nemen, dat de gesprekken focus houden op het probleem en dat er niet op de man wordt gespeeld.